Toen na de tweede wereldoorlog de basiliek van Sint-Odiliënberg moest worden gerestaureerd, werd er in 1949-1950 eerst archeologisch onderzoek gedaan door professor Piet Glazema van de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek. Tijdens die onderzoekingen ontdekte het team van Glazema dit bijzondere goudemail, dat een Jezusfiguur voorstelt, met links en rechts twee cirkels die waarschijnlijk de zon en de maan voorstellen. Het bijzondere kleinood is slechts 25×15 mm groot en wordt gedateerd in de tiende eeuw.
Het kunstwerkje werd aangetroffen in een met veldstenen gemetselde stenen kist in het koor van de kerk, waarschijnlijk een reliekgraf waarin relieken van de heiligen Wiro, Plechelmus en Odgerus (of van één van hen) werden bewaard. De stenen kist behoorde waarschijnlijk tot de oudste bouwfase van de kerk, tussen ca. 750-ca. 850.
Bij een latere verbouwing van de kerk werd een nieuw reliekgraf gemaakt, waar de inhoud van het oudere graf naar werd overgebracht. Daarbij moet dit voorwerpje, dat waarschijnlijk een onderdeeltje was van een reliekhouder, zijn achtergebleven. Het team van Glazema vond het goudemail na het zeven van de zand in de stenen kist.
Voor de vervaardiging van dit werkje is email cloisonné toegepast, een techniek waar met name Byzantium beroemd om was. Voor het email cloisonné uit deze periode dat in de Maas- en Rijnstreek is ontstaan, wordt doorgaans verwezen naar de invloed van keizerin Theophanu (ca. 960-991), de Byzantijnse gemalin van keizer Otto II. Theophanu liet in Trier een atelier oprichten waar ambachtslieden uit deze streek door Byzantijnen werden opgeleid. Ook het goudemail uit Sint-Odiliënberg is waarschijnlijk in Trier gemaakt.
Het goudemail maakt deel uit van de vaste collectie van het Limburgs museum in Venlo. Een replica is te bezichtigen in het Roerstreekmuseum van Sint-Odiliënberg.
Literatuur:
Glazema, P., Oudheidkundige onderzoekingen in en bij de R.K. kerk te St. Odiliënberg, in: Bulletin KNOB 53 (1952) 70-78.
Kempkens, J., De verrassing van het goudemail uit de basiliek, in: Jaarboek Heemkundevereniging Roerstreek 40 (2008) 150-157.